Menü

Eski Anadolu Türkçesinin Dil Özellikleri Nelerdir

Eski Anadolu Türkçesinin dönemlerini, taşıdıkları az çok değişik dil yapısı açısından ve o zamanki siyasal ayrılıklar bakımından başlıca üçe ayırmak mümkündür.

1. Selçuklular Devri Dönemi

2. Beylikler Devri Dönemi

3. Osmanlı Devletinin Kuruluş Dönemi.

 

Eski Anadolu Türkçesi Genel İmlâ Özellikleri

a. İlk hecede sesli harfler yazılmamıştır. (göz كز)

b. “E” ler bazen “elif” harfiyle yazılmıştır. (gece كجا )

c. Sondaki “ye” harfi bazen yazılmamıştır. (açdı آجد)

d. Sonu “he” harfi ile biten kelimelere gelen, “yı”, “yi” eki hemze ile gösterilmiş. (Çeşmeyiجشمۀ )

e. Arapçadaki sonu “ye” (ى (harfi ile biten bazı kelimelerde “a” sesi “hemze” (ه (veya “ye” (ى( harfi ile gösterilmiştir. Buna elif-i maksure denir. (ma’nā-معنى ya da ء معنى )

f. Kelime sonunda “e” (ه (harfi için kullanılan “he” (ه (sesi bazen yazılmamıştır (sonra-صكر. )

g. Bağlama edatı “ve” (و (bazen ilk kelimeyle bitişik yazılmıştır. (ah u feryad-فریاد آھو. )

h. Ayrılma hali eki “dan”, (دن (ya da (ً دا (şeklinde de yazılmıştır (اودن )

Eski Anadolu Türkçesi Şekil Bilgisi Özellikleri

1-İlgi (Tamlayan) Hal Eki: (-uñ, -üñ, -nuñ, -nüñ)

İlgi ekleri yuvarlak ünlülü ve artdamaksıl ñ fonemi kullanılarak yazılır.

evüñ, babanuñ, annenüñ

2- Belirtme hali eki daima düzdür: kol-ı, göz-i

Belirtme hal eki kelime sonunda “ye” (ى )sesi ile gösterilmiştir.

3-Şahıs ekleri daima yuvarlaktır:

1. Teklik Şahıs: -um, -üm, -am, -em (ben-üm, almış-am)

2. Teklik Şahıs: -suñ, -süñ (talebe-süñ, almış-suñ)

3. Teklik Şahıs: -dur, -dür (var-dur)

1. Çokluk Şahıs: uz, üz

2. Çokluk Şahıs: -suñuz, -süñüz (talebe-süñüz)

3. Çokluk Şahıs: -durlar, -dürler

4- İyelik ekleri 1 ve 2. şahıslarda yuvarlak, 3. şahıslarda düzdür:

ev-üm, ev-üñ, kapu-sı, el-üm, el-üñüz, el-leri

5- Daima düz yazılan ekler: Duyulan Geçmiş Zaman eki (mış, miş); cı,ci,çı,çi ekleri; ıcı,ici ekleri.

6-Daima yuvarlak yazılan ekler: suz, süz (sen-süz); up,üp; dukça,dükçe; gu,gü (sev-gü); Geniş zaman eki ur,ür (art-ur); duk,dük (gel-dük, at-duk)

7- lık, lik, luk, lük, lı, li, lu, lü ekleri genellikle düzlük-yuvarlaklık uyumu dışında kalır: devlet-lü, boy-lı, kitap-luk, ince-lük

8-Görülen Geçmiş Zaman Ekleri: 3.Teklik ve 3.Çokluk şahısta düz, diğerlerinde yuvarlak yazılır: aldum, alduñ, aldı, alduk, alduñuz, aldılar.

9- Duyulan geçmiş zaman eki daima düzdür: almışam, almışsuñ, almış, almışuz, almışsuñuz, almışlar.

10- Geniş zaman eki daima yuvarlaktır: aluram, alursuñ, alur, aluruz, alursuñuz, alurlar

11- Emir kipinde 1. teklik şahıs -ayın, 2. Teklik şahıs -gıl, diğerleri yuvarlaktır: alayın, algıl, alsun, alalum, aluñ, alsunlar

 

 

Son olarak resimdeki dörtlüğü de Latin harfleri ile yazalım:

Çeşm-i ibretle nazar kıl, dünyâ bir misâfir-hânedir

Bir mukîm âdem bulunmaz ne aceb kâşânedir

Bir kefendir âkıbet sermâyesi şâh u gedâ

Bes buña mağrûr olan mecnûn değil de ya nedir

 

Bu sitedeki yazı, görsel ve diğer tüm materyaller telif hakkı kapsamında olup lisansı ile korunmaktadır. TürkDili.org internet sitesi yönetiminin yazılı izni olmadan materyallerin tamamının veya bir kısmının kopyalanması, dağıtılması, başka mecralarda yayımlanması suç teşkil eder.