Menü

Osmanlı Türkçesi Adlarda Cinsiyet

Türkiye Türkçesinin 15-20. yüzyıllar arasındaki dönemine Osmanlı Türkçesi adı verilmektedir. Osmanlı Türkçesi içerisinde çoklukla Arapça ve Farsça alıntılar bulunmaktadır. Osmanlı Türkçesinde eril ya da dişil özellik gösteren kelimeler Arapça’dan gelenlerdir.

Bilindiği üzere Türkçe’de kelimeleri erkek ve dişi oluşlarına göre türlere ayıran ek yoktur. Aynı cinsten canlı varlıkların erkek ve dişi olanlarının ayrı adları vardır: baba-ana, oğlan-kız, dayı-teyze, amca-hala, ağabey (abi)-abla, boğa-inek gibi. Bunun yanında, hayvanların erkek ve dişilerini ayırmak için adlarının önüne erkek veya dişi kelimeleri getirilir: erkek arslan-dişi arslan, erkek kedi-dişi kedi gibi. İnsanlar için ise bu ayırım erkek, oğlan ve kadın, kız kelimeleriyle yapılır: erkek aşçı-kadın aşçı, oğlan hizmetkâr-kız hizmetkâr gibi. Varlık adları gibi, yalın adların erkek-dişi tür ayırımları da böyle yapılır: erkek sözü-karı sözü, erkek işi-kadın işi gibi. Farsça kelimelerde de bu şekilde erkek-dişi ayırımı bulunmaz.

Arapça kelimler ise gösterdikleri varlıkların erkek ya da dişi oluşuna göre eril (müzekker) ve dişil (müennes) olmak üzere ikiye ayrılır. Bu ayırım Osmanlı Türkçesi döneminde Arapça isimlerin kimi yerlerde eril-dişil niteliklerine göre kullanılması açısından önemlidir.

 

Osmanlı Türkçesi döneminde çok kullanılmış olan ve söz diziminde önemli bir yer tutan bu yapıdaki sıfat takımlarında vasıflanan (ad) dişil ise vasıflayan (sıfat) da dişil olur.

Bu nedenle eril ve dişil grupları bilmek kelime çözümlemesi açısından önemlidir. Burada bazı dişil ad gruplarına örnekler vereceğiz.

 

Dişi varlıkları gösteren kelimeler: ام ümm “anne”

Ülke, şehir ve kabile adları: مصر Mısr

Çift organların adları: عني ayn “göz

Rüzgâr adları: جنوب cenûb “güney yeli”

 

Bu listelerin dışında kalan tüm kelimeler eril sınıfta yer alır. Biz burada tüm dişil kelimelere yer veremiyoruz. Eril ve dişil kelime grupları ancak sözlükler yardımıyla öğrenilebilir.

Bu sitedeki yazı, görsel ve diğer tüm materyaller telif hakkı kapsamında olup lisansı ile korunmaktadır. TürkDili.org internet sitesi yönetiminin yazılı izni olmadan materyallerin tamamının veya bir kısmının kopyalanması, dağıtılması, başka mecralarda yayımlanması suç teşkil eder.